بهترین رسم الخط فارسی و آیین نگارش در متن تجربه کاربر – UX Writing
شاید عجیب به‌نظر برسد، اما نوشتار در همۀ زبان‌ها تابع ساختارهای ریاضی‌وار است. بله، «زبان پویاست» اما این تعبیر هم‌معنیِ هرهری‌نوشتن و بی‌چهارچوب‌بودن نیست.
در این نوشته به موضوع رسم الخط فارسی در متن تجربه کاربر و آیین نگارش خواهیم پرداخت.
طبیعی‌ست که این متن گویای همۀ نکات و ظرایف نیست، اما می‌تواند دریچه‌ای برای یادگیریِ بیشتر و دقیق‌تر باشد.
شیوه‌نامه‌های نوشتاری و ویرایشی معروفِ جهان مانند شیوه‌نامۀ شیکاگو، مرجعِ ویراستاران و نویسندگانی‌ست که با کلمات سر و کار دارند. شیوه‌نامه‌ها تلاشی برای یکپارچه‌سازیِ قاعده‌مندِ نوشتار و در پی آن، گسترش تأثیر و قدرت یادگیری زبان است. تصور کنید اگر هر کس بنا به سلیقه و ذوقِ خود بنویسد، چه بلبشویی پیش خواهد آمد.
رسم الخط فارسی در تجربه‌نویسی
در تجربه‌نویسی هم مثل دیگر اشکالِ نوشتن، با صورتِ نوشتاری کلمات و جملات سر و کار داریم. طبیعی‌ست که موقع نوشتن با سه نوع رسم الخط فارسی مواجه شویم:
- رسم الخط فارسی مصوب فرهنگستان (رسم الخط رسمی کشور)
- دبیرۀ آموزش و پرورش (که مشخص نیست چرا با رسم‌الخط رسمی کشور متفاوت است)
- دبیره و آیین نگارش سلیقه‌ای (مبتنی بر سلیقۀ مشتری)
کدام را باید پیش بگیریم؟
به ساز مشتری برقصیم؟
به رسم الخط فارسی رسمی کشور پایبند باشیم؟
به آیین نگارش کتاب‌های درسی تکیه کنیم؟
خب، مشکل سه‌تا شد و راه‌حل هم کم‌وبیش همین تعداد است.
بهترین رسم الخط را چطور انتخاب کنیم؟
بیایید سه مثال را مرور کنیم:
اول: کار روی یک محصول ویژۀ کودکان
در این صورت، بر اساس اصلِ همدلی و همراهی با کاربر، ما موظفیم به آیین نگارش آموزش و پرورش و رسم الخط کتاب‌های درسی وفادار باشیم، چون مخاطب/کاربر ما با همان شیوه‌ها آشنایی دارد.
دوم: مشتری خاص با سلیقۀ خاص
منظور از «خاص» در اینجا دقیقاً «خاص» است نه چیزِ دیگر.
برخی مشتریان دوست دارند سلیقۀ خودشان را در رسم الخط فارسی محصول‌شان اعمال کنند. تا حد امکان تلاش کنید با مذاکره، تعامل یا ترفندهای نوشتاری گریزراه‌هایی برای عبور از سلیقه و نزدیک‌شدن به آیین نگارش رسمی کشور پیدا کنید.
در نهایت گاهی هم مجبور به پیروی از سلیقه و دستور خط برند/محصول می‌شویم. با این حال با روش‌هایی هوشمندانه می‌توان از شلختگی و بی‌چهارچوبی‌ها کم کرد.
سوم: بهره‌گیری از رسم‌الخط رسمی کشور
به همان دلایلی که در ابتدای نوشته آوردم و اینجا دوباره تکرار می‌کنم، درست‌تر آن است که همواره در نوشتار به رسم‌الخط رسمی کشور پایبند باشیم. علاوه بر این، رعایت صورت نوشتاری کلمات بر اساس فرهنگ املایی فارسی هم لازم است، چون:
- رسم‌الخط رسمی زیرنظر استادان و محققانِ کاربلد تدوین می‌شود که عمرشان را صرفِ تحقیقاتِ زبانی و ادبی کرده‌اند. زبان هم یک علم است. اگر در کاری علم کافی نداریم باید به عالمانش رجوع کنیم.
- ما با طیفی وسیع از کاربران حرف می‌زنیم که عموماً در کتاب، مجله، مکاتبات و اوراق اداری و… با رسم‌الخط رسمی و فرهنگ املایی رسمی سر و کار دارند.
- ما برابر زبان‌مان مسئولیت داریم. هر تغییر جزئی در زبان، رسم‌الخط، صورت نوشتاری و املای کلمات نیازمند در نظر گرفتن ملاحظاتِ جزئیِ زبان‌شناسانه است و دستکاریِ این جزئیات نیازمند دانش ویژه است.
- یکپارچگی در نوشتار زمینۀ توسعۀ زبانی را فراهم می‌کند.
دانلود سه فرهنگ کاربردی
برای بهره‌مندی شما، سه فرهنگ کاربردی را آمادۀ دانلود کرده‌ایم:
- دانلود فرهنگ طیفی (مناسب برای پیداکردن واژه‌های هم‌طیف)
این سه کتاب به‌علاوۀ فرهنگ‌هایی مانند دهخدا، فرهنگ سخن، فرهنگ درست‌نویسی سخن مراجع یک نویسنده هستند.
همچنین می‌توانید از افزونۀ پاک‌نویس ویژۀ Microsoft Word هم بهره ببرید.
آثاری مثل:
- نگارش و ویرایش دکتر احمد سمیعی گیلانی
- غلط ننویسم جناب ابوالحسن نجفی
- یا آثار ویراستارانی مثل جناب علی صلح‌جو، داریوش آشوری و…
«مرجع» نیستند، بلکه آثارِ آموزشی، راهنما یا ابزارهایی برای زبان‌اندیشی و یادگیری‌اند.
برای مطالعۀ بیشتر
همۀ ما به‌طور مستمر نیازمند رجوع به منابع هستیم. طبیعی‌ست که نتوانیم همۀ واژه‌ها، همۀ نکات ویرایشی یا همۀ صورت‌های نوشتاریِ صحیح را در ذهن ذخیره کنیم. توصیه می‌کنم نوشتۀ تکمیلی دربارۀ درست‌نویسی را بخوانید و از منابع معرفی‌شده در آن بهره ببرید.
نسخۀ صوتی این مطلب
گزیده مطلب و پرسش‌های رایج
