آنچه باید دربارۀ تست کاربردپذیری و روش‌های آزمون کاربردپذیری بدانید
بیایید قبل از اینکه سراغ چیستیِ آزمون کاربردپذیری برویم، مفهوم کاربردپذیری را مرور کنیم تا بفهمیم چرا این مفهوم، لایه‌ای جدایی‌ناپذیر از تجربۀ مؤثرِ کاربر است.
مفهوم کاربردپذیری، زیرموجموعۀ مفهوم گستردۀ «تجربه کاربر»قرار گرفته و به میزان سهولت استفادۀ کاربر ار یک وب‌سایت یا محصول اشاره دارد. این مفهوم ذیلِ طراحی تجربه کاربر قرار دارد، ولی این تمام داستان نیست.
یاکوب نیلسن، در ارتباط با مهندسی کاربری، به 5 ویژگی از یک محصولِ قابل استفاده اشاره کرده است:
- تاثیرگذار-تمامیت و دقتی که کاربر توسط آن به اهداف مدنظر خود برسد.
- کارآمدی: سرعتی (توامان با دقت) که این اهداف قابل دستیابی هستند.
- مشغولیت کاربر: میزان دلپذیری، رضایت و هیجان‌انگیز بودن استفاده از رابط کاربری.
- ظرفیت خطاپذیری: میزان کیفیت محصول در جلوگیری از بروز خطا و کمک به کاربر در بازیابی هرگونه خطای احتمالی.
- سهولت در یادگیری: میزان پشتیبانی محصول از جهت‌گیری اولیّه و یادگیری عمیق.
هنگامیکه تمامی این عوامل و فاکتورها را در طراحی خود لحاظ کنیم، کاربر با سهولت بیشتری می‌تواند چیزی را که می‌خواهد بیابد، به اهداف مدنظر خود دست پیدا کند و هنگام استفاده از رابط کاربری مهارت پیدا کند. حتی زیباترین رابط کاربری نیز بدون سیستم عملکردی تمیز و کاربردی، ضامن موفقیت نیست. به همین دلیل است که کاربردپذیری، بخشی کلیدی از تجربه کاربری مؤثر است.
آزمون کاربردپذیری چیست؟
آزمون کاربردپذیری روشی تحقیقی است که به‌منظور ارزیابی یک محصول و به‌کمک کاربران بالقوه انجام می‌شود تا معیارهای بالا را به‌طور عملی بسنجیم.
معمولاً طی انجام تست کاربردپذیری، شرکت‌کنندگان تلاش خواهند کرد همزمان با اینکه ناظران مشغول تماشا، گوش‌دادن یا یادداشت برداری هستند، وظایف معمول خود را به انجام برسانند.
هدفِ تیمِ تست کاربردپذیری، شناسایی هرگونه مشکل کاربردپذیری، جمع‌آوری داده‌های کمّی و کیفی و اندازه‌گیری میزان رضایت شرکت‌کنندگان از محصول است.
به‌اجرا درآوردن مؤثر آزمون کاربردپذیری نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، بکارگیری و استخدام شرکت‌کنندگان و سپس، تحلیل و گزارش دادن یافته‌ها است.
7 مرحلۀ آزمون کاربردپذیری:
برای به‌اجرا درآوردن تست کاربردپذیری 7 گام کلیدی وجود دارد:
- ایجاد نمونۀ اولیه
- تهیه کردن یک برنامۀ آزمایشی
- استخدام/انتخاب شرکت‌کنندگان در آزمون
- به‌اجرا در آوردن آزمون
- تجزیه و تحلیل نتایج آزمون
- مستند کردن داده‌ها
- گزارش کردن یافته‌ها
که در بسیاری موارد (مخصوصاً برای شرکت‌های کوچک یا متوسط) طی همۀ این مراحل مستلزم صرف هزینۀ مالی و زمانیِ قابل توجهی است. اگرچه این هزینه به نتایج آن می‌ارزد، امّا معمولاً کسب‌وکارهایی که بیش از اندازه به پیش‌فرض‌های ذهنی خودشان متکی هستند، ترجیح می‌دهند مسیر را بدون چراغ جلو بروند و تست کاربردپذیری را کاری اضافه تلقی می‌کنند.
انواع مختلف تست کاربردپذیری
انواع مختلفی از آزمون کاربردپذیری-نظیر تجمعی، تکوینی، آزمون پیش‌نمونۀ اولیه، آزمون پیش‌نمونۀ پیشرفته، آزمون کاربردپذیری از راه دور، آزمون تعدیل‌شده و تعدیل‌نشده، نظرات کارشناسان و رهگیری چشمی-وجود دارد ولی رایج‌ترین آن‌ها عبارتند‌از:
- آزمون کاربردپذیری Hallway/Guerilla
- آزمون کاربردپذیری تعدیل‌نشده و از راه دور
- آزمون کاربردپذیری تعدیل‌شده و شخصی
چرا آزمون کاربردپذیری مهم است؟
علیرغم اینکه آزمون کاربردپذیری هستۀ اصلی ایجاد تجربۀ کاربری مؤثر است، بسیاری از شرکت‌ها از آن استفاده نمی‌کنند و دلایل خود را «کمبود بودجه و هزینه‌بر بودن»، «نداشتن زمان» و «مدت‌زمان زیادی‌ست که در این صنعت هستیم و از مشتریان خود شناخت کافی داریم» بیان می‌کنند. ولی این نوع رویکرد هزینه، زمان و منابع بیشتری را برای کسب‌وکارها دربردارد. زمانی که راه را نشناسید، جاده شما را غافلگیر می‌کند!
به‌اجرا درآوردن آزمون کاربردپذیری با استفاده از روش‌های مناسب، از ساخت محصول نامناسب جلوگیری می‌کند؛ که این امر در نهایت منجربه صرفه‌جویی در زمان، هزینۀ مالی و سایر منابع باارزش می‌شود.
طبق گزارش Forbes، جف بزوس در آمازون، طی اولین سال استفاده از پورتال، 100 برابر بیشتر از بازاریابی، در زمینۀ طراحی کاربردپذیری سرمایه‌گذاری کرده است. طبق گزارش بزوس، این رویکرد که به موفقیت چشمگیر آمازون منجر شد.
بنابر گزارش یاکوب نیلسن، کسب‌وکارهایی که 10% از بودجۀ خود را صرف کاربردپذیری کرده‌اند به‌صورت میانگین شاهد افزایش 135% در معیارهای خود شده‌اند و به همین دلیل ROI کاربردپذیری، چشم‌گیری بوده است.
آیا هنوز هم از مزایای آزمون کاربردپذیری مطمئن نیستید؟ به چندین نکتۀ دیگر نیز اشاره می‌کنیم:
- تضمین رضایت کاربر از محصول
- به شما این اجازه را می‌دهد که میزان موفقیت کاربر در دستیابی به اهداف خود را تحت نظر بگیرید.
- مؤثر در دریافت واکنش کاربران و بازخورد آن‌ها دربارۀ محصول
- افزودن ویژگی‌های جدید (آیا کاربر می‌تواند به این ویژگی‌های جدید دسترسی داشته باشد؟ می‌تواند از این ویژگی‌ها استفاده کند؟ این ویژگی‌های جدید، چگونه با رابط‌های کاربری موجود برهمکنش می‌کنند)
- تأیید این موضوع که اهداف طراحی برآورده شده‌اند
- تطبیق تصمیمات تجاری با موارد استفاده در دنیای واقعی
- رابط کاربری قابل استفاده در بازار رقابتی
مردم طراحی‌هایی را که آن‌ها را نادیده می‌گیرد، نادیده می‌گیرند
Frank Chimero
بطور خلاصه و برای جمع‌بندی، آزمون کاربردپذیری بخشی حیاتی از فرآیند طراحی کاربرمحور بوده تا میزان کاربرد یک محصول/وب‌سایت را مورد سنجش قرار دهد و به شما اطلاع دهد که در طراحی شما چه چیزی کاربرد داشته و چه چیزی ندارد.
بنابراین، مشاهدۀ تلاش کاربران برای دستیابی به اهداف خود در وب‌سایت، نرم‌افزار تلفن‌همراه یا سایر محصولات نرم‌افزاریِ شما، مؤثر‌ترین و کارآمد ترین روش برای نمایان کردن مشکلات کاربردپذیری است. این امر می‌تواند همزمان با جذاب‌کردن، به‌یاد ماندنی و رضایت بخش کردن تجربه استفاده کاربر، ROI شما را نیز افزایش دهد.
تست کاربردپذیری و متن تجربه کاربر
در بسیاری اوقات مشتریان ما می‌پرسند: چطور می‌توانیم بفهمیم چه ریزه‌نوشته‌ای درست کار می‌کند یا نه. برخی‌ها می‌گویند «شاید با آزمون آ/ب». ما پیش‌تر گفته‌ایم که آزمون آ/ب به شما نمی‌گوید چه چیزی درست است و چه چیزی غلط، بلکه نتیجۀ یک مقایسه را برای شما روشن می‌کند.
تست کاربردپذیری در یو ایکس رایتینگ چه قبل از شروع روند بازنویسی و چه بعد از اتمام طراحی متن تجربه کاربر، به شما کمک می‌کند تا عیب‌ها را بیابید و روی بهبودشان تمرکز کنید.
همانقدر که تست کاربردپذیری در روند طراحی تجربه کاربر مؤثر است، در فرایند یوایکس رایتینگ هم کارآمد خواهد بود.
تصور کنید قرار است پنچری یک لاستیک دوچرخه را بگیرید. شما نمی‌توانید بدون ابزارِ لازم، جای درست نشت باد را پیدا کنید. در این صورت مجبورید زمان زیادی را صرف باد کردن مکرر لاستیک یا چسب‌کاری جاهای مختلف بکنید. تست کاربردپذیری همینجا به کمک می‌آید: شما را درست به نقطۀ نشت راهنمایی می‌کند.
به آزمون کاربردپذیری نیاز دارید؟
راهِ میان‌بر را انتخاب کنید و نتیجۀ آزمون را سریع و دقیق به دست بیاورید. تستادی همان راه میان‌بر است. می‌توانید به‌کمک ابزار تستادی، تست کاربردپذیری را با هزینه‌های به‌صرفه‌تر، زمان بهینه‌تر و نتیجه‌ای دقیق‌تر به انجام برسانید.
ساختار اصلی این نوشته وامدار مقالۀ Usability testing in design — why is it important? است.
[…] بنابراین اهمیّتِ همرسانیِ داده‌ها، گزارش‌ها، نتایجِ آزمون‌های کاربردپذیری و… […]