دستور خطّ فارسی PDF
دستور خطّ فارسی در شورای فرهنگستان در دو شور مورد بحث و بررسی قرار گرفـت. اعضای شورا در این جلسات عبارت بودند از: مرحوم اسـتاد احمـد آرام، شادروان استاد عبدالمحمّد آیتی، دکتر نصراﷲ پورجوادی، مرحوم دکتر احمـد تفضلی، شادروان دکتر حسن حبیبی، دکتر غلامعلی حدّاد عادل، شادروان دکتر جـواد حدیدی، استاد بهاءالدّین خرمشاهی، شادروان دکتر محمّد خوانساری، دکتر علی رواقی، مرحـوم دکتـر بهمـن ســرکاراتی، اســتاد اسماعیل سعادت، استاد احمد سمیعی، دکتر علی‌اشرف صادقی و…
خطّ فارسی، به‌موجبِ اصل پانزدهمِ قانونِ اساسی جمهوری اسـلامی ایران، خطّ رسمی کشور ماست و کلّیۀ اسناد رسمی و مکاتبات و کتاب‌هـای درسی باید به ایـن خـط نوشـته شـود و طبعاً چنـین خطّی بایـد قواعـد و ضوابطی معلوم و مدوّن داشته باشد تا همگان، با رعایت آنها، هویت خطّ را تثبیت کنند و محفوظ دارنـد. تـدوین مجموعـۀ قواعـد و ضـوابطِ خطّ فارسی، مخصوصاً در سال‌های اخیر که استفاده از رایانه در عرصۀ خـط و زبان روزافزون شده و حروف‌نگاری و صفحه‌آرایی و ویرایش و نمونه‌خوانی و تهیۀ نمایه و کارهای بسیار دیگری در حـوزۀ نگـارش و چـاپ بـر عهـدۀ رایانه قرار گرفته، و در نتیجه دایرۀ شاغلان به امر چـاپ و تکثیـر از حلقـۀ متخصّصانِ سنّتی ایـن فـن بسـی فراتـر رفتـه و فراخ‌تر شـده، ضـرورت و اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ چنان‌که نگرانـی از خطـر بـروز تشـتّت و اِعمال سلیقه‌های مختلف و متضاد نیز نسـبت بـه گذشـته افزایش یافتـه است.
در بابِ دستور خطّ فارسی، همـواره اخـتلاف سـلیقه و مشـرب وجـود داشته است؛ بعضی طرف‌دار باز گذاشتنِ دستِ نویسنده در انتخاب شیوۀ نگارش بوده و حداکثر جـواز و رخصـت را تجـویز مـی‌کرده‌انـد و بعضـی دیگر، برعکس، گرایش بـه وضـع قـوانینی عـام و قطعـی و تخلّف‌ناپذیر داشته و آرزو می‌کرده‌اند که در عالم خط و کتابت نیز قوانینی شبیه قوانین حاکم بر علائم ریاضیات حاکم باشد. از جهتی دیگر، برخـی از اهـل فن معایب و مشکلات موجود را در خطّ فارسی تـا آن انـدازه فـراوان و جدّی دانسته‌اند که رفع آنها را جز بـا افـزودن و در کـار آوردنِ حـروف و علائـم جدید میسّر نمی‌شمرده‌اند و گروهی دیگر کمترین تحوّل و تبدّلی در خـطّ فعلی نپذیرفته و آن را به زیانِ زبان می‌دانسته‌اند.
فرهنگستان زبان و ادبِ فارسی جمهوری اسلامی ایران، به‌حکم وظیفه‌ای که برحسب اساسنامۀ خود در پاسداری از زبان و خطّ فارسی بر عهده دارد، از همان نخستین سال‌های تأسـیس، در صـدد گـردآوری مجموع قواعد و ضوابط خطّ فارسی و بازنگری و تنظیم و تدوین و تصویب آنها برآمد و در این کار راه میانه را برگزید و کوشید تا در تـدوینِ «دستور خطّ فارسی» اعتدال را رعایت کند.
نخستین بار، در سـال ۱۳۷۲، به ابتکار جناب آقـای دکتـر حسـن حبیبـی، ریاسـت وقـت فرهنگسـتان، کمیسیونی به مدیریت دکتـر علی اشـرف صـادقی، و سـپس اسـتاد احمـد سمیعی، از اعضای پیوستۀ فرهنگستان تشـکیل شـد. این کمیسـیون، بـا تشکیل جلسات متعدّد، دستور خطّ پیشنهادی خود را به شورای فرهنگستان تسلیم کرد و شورا با دقّت و کنـدوکاو و جدّیتِ بسـیار، طـی ۹۵ جلسه، آن را مورد بحث و بررسی قرار داد.
نظر شـورا همـواره بـر آن بود که در تدوین و تصویب مجموعـۀ قواعـد و ضـوابطِ خطّ فارسی، از افزودن حرف و علامت جدید به مجموعـۀ حـروف و علائـم موجـود خطّ فارسی پرهیز کند و، همان‌گونه که در ضمنِ نخستین اصل از قواّعد کلّی دستور خط مذکور در این دفتر آمده است، سعی کرد تا چهرۀ خطّ فارسی حفظ شود. این اعتدال و احتیاط ازآن‌جهت ضروری دانسـته شـد کـه، بـه اعتقاد اعضای فرهنگستان، خط اصولاً طبیعت و ماهیتی دارد بسی پیچیده‌تر از علائمِ علومی ماننـد ریاضـیات، و توقـع قانونمنـدی مطلـق و قاطع از خط داشتن و راه را بر هـر گونـه اسـتنباط و سـلیقه بسـتن بـا ایـن طبیعت ناسازگار است. علاوه بر این، فرهنگسـتان، در بررسـی و تصـویب قواعد و ضوابط خطّ فارسی، معتقد بوده است که تثبیت قواعدِ متعـارف و کمابیش مرسـومِ خطّ فارسی، در اوضـاع و احـوال فعلـی، ضـروری تر و سودمندتر است از وارد کردنِ حرف و علامتی جدید کـه ممکـن اسـت بـا برانگیختن عقاید موافق و مخـالف و صف‌آرایی و جبهه‌گیری، بـه اصـل مقصود، که همانا تثبیت آن قواعد است، لطمۀ جدّی وارد کند.
فرهنگستان در پی آن بود که تا سرحدّ امکان خطّ فارسی را قانونمنـد و قاعده‌پذیر سازد تا از آشفتگی و هرج‌ومرج جلوگیری شود؛ اما از توجّه بـه طبیعت خط به طور کلّی، و به‌ویژه طبیِعتِ خطّ فارسی و نیز ذوق و سلیقه و پسند اهل فن غفلت نکرد، و هرجـا اعمـال قـانون را موجـب پدیـد آمـدن فهرست بالابلندی از استثناها دید، از تصویب و تجویز آن خـودداری کـرد و، با رعایتِ انعطاف، میدان را برای ذوق و سلیقه باز گذاشت.